... Βυθιστεῖτε μέσα στόν ἑαυτό σας, ἀναζητεῖστε τήν αἰτία πού σᾶς
ἀναγκάζει νά γράφετε, δοκιμάστε ἄν οἱ ρίζες φυτρώνουν ἀπ' τίς πιό βαθειές
γωνιές τῆς καρδιᾶς σας. Ἐξομολογηθεῖτε στόν ἑαυτό σας: θά πεθαίνατε
τάχα, ἄν σᾶς ἀπαγόρευαν νά γράφετε; Τοῦτο, πρῶτ' ἀπ' ὅλα: ἀναρωτηθεῖτε,
τήν πιό σιγηλή ὥρα τῆς νύχτας σας: «Πρέπει νά γράφω;» Σκαλίστε βαθειά μέσα σας
νά βρεῖτε τήν ἀπόκριση. Κι ἄν ἡ ἀπόκριση αὐτή ἀντηχήσει καταφατικά... τότε
πλάσετε τή ζωή σας σύμφωνα μ' αὐτή τήν ἀνάγκη. Ἡ ζωή σας ἀκόμα καί στήν πιό ἀδιάφορη,
τήν πιό ἄδειαν ὥρα της, πρέπει νά γίνει σημάδι καί μάρτυρας αὐτῆς τῆς ὁρμῆς...»
«... Ἄν ἴσως ἡ καθημερινότητά σας σᾶς φαίνεται φτωχή, μή τήν καταφρονήσετε. Καταφρονεῖστε τόν ἴδιο τόν ἑαυτό σας, πού δέν εἶναι ἀρκετά ποιητής καί δέν μπορεῖ νά καλέσει κοντά του τά πλούτη της...»
«... Ἕνα ἔργο τέχνης εἶναι ἄξιο μόνο σάν ξεπηδάει ἀπό μιάν ἀνάγκη...» Ἀφῆστε κάθε ἐντύπωση, κάθε σπόρο συναισθήματος νά ὡριμάζει μέσα σας, στό σκοτάδι, στό χῶρο τοῦ ἀνείπωτου, τοῦ ὑποσυνειδήτου, ὅπου δέν φτάνει ἡ νόησή σας. Καί μέ βαθειά ταπεινωσύνη κάι ὑπομονή, προσμείνετε τήν ὥρα πού θά γεννηθεῖ ἕνα καινούργιο φεγγοβόλημα: αὐτό, καί μόνο αὐτό, θά πεῖ «ζῶ τήν τέχνη»: εἴτε ἁπλός πιστός της εἶσαι, εἴτε δημιουργός.
Ὁ καιρός ἐδῶ δέν μετράει, ἕνας χρόνος δέν λογαριάζεται, δέκα χρόνια εἶναι ἕνα τίποτα. Καλλιτέχνης θά πεῖ: νά μή μετρᾶς, νά μή λογαριάζεις, νά ψηλώνεις ὅπως τό δέντρο, πού δέν βιάζει τό χυμό του, πού ἀδείλιαστο ἀψηφάει τίς ἀνοιξιάτικες μπόρες, χωρίς νά φοβᾶται μή δέν ἔρθει τό καλοκαίρι. Τό καλοκαίρι ἔρχεται. Ἔρχεται ὅμως μονάχα γιά κείνους πού ξέρουν νά προσμένουν ξένοιαστοι καί γαλήνιοι σάν νά ‘χανε μπροστά τους τήν αἰωνιότητα. Κάθε μέρα πού ‘ρχεται καί φεύγει μοῦ φέρνει ἐτούτη τή διδαχή - διδαχή πληρωμένη μέ πόνους, πού τούς χρωστῶ, ὡστόσο, χάρη: Ὑ π ο μ ο ν ή, αὐτό εἶναι τό μεγάλο μυστικό!...»
«...Οἱ ἄνθρωποι ἔχουνε βρεῖ γιά τό κάθε τί τήν εὐκολότερη (συμβατική) λύση, τήν εὐκολότερη ἀπ' ὅλες τίς εὔκολες λύσεις. Εἶναι ὡστόσο φανερό πδιαίσθησής μας - ἴσως τότε νά δεχόμαστε μέ μεγαλύτερη ἐμπιστοσύνη τίς θλίψεις μας παρά τίς χαρές μας. Γιατί, τίς στιγμές αὐτές σάν κάτι καινούργιο σταλάζει ἐντός μας, κάτι Ἄγνωστο μᾶς διαπερνᾶ. Δειλή καί τρομαγμένη ἡ ψυχή μας βουβαίνεται, ὅλα μέσα μας παραμερίζουν, βαθειά γαλήνη ἁπλώνεται καί τό Καινούργιο, τό Ἄγνωστο, ὀρθώνεται στή μέση σιωπηλό...»
«... Πρέπει νά δεχτοῦμε τήν ὑπόστασή μας ὅσο γίνεται πιό πλέρια. Ὅλα, ἀκόμα καί τό ἀκατανόητο, πρέπει νά'ναι ἐκεῖ, πιθανά. Κατά βάθος, τό μόνο θάρρος πού ζητᾶνε ἀπό μᾶς, εἶναι: νά σταθοῦμε θαρρετοί μπροστά στό Ἀλλόκοτο, τό θαυμαστό, τό Ἀνεξήγητο, πού μπορεῖ ν' ἀνταμώσουμε. Οἱ ἄνθρωποι δείχτηκαν, σ' αὐτό τό σημεῖο, τόσο φοβιτσιάρηδες - κι αὐτό ἔβλαψε ἀνείπωτα τή ζωή. Ὅλα ἐκεῖνα πού ὀνομάζουμε «φαντασίες» κι «ὁράματα», ὁλόκληρος «ὁ κόσμος τῶν πνευμάτων» (ὅπως τόν λένε), ὁ θάνατος, αὐτά ὅλα τά τόσο συγγενικά κι «ὁμοούσια» μέ μᾶς πράγματα, τά διώξαμε μέ τήν καθημερινή ἀντίστασή μας, τόσο μακρυά ἀπ' τή ζωή, ὥστε οἱ αἰσθήσεις μας, πού θά μποροῦσαν νά τά «συλλάβουν» ἀτροφήσανε καί μαράθηκαν. Καί δέν λέω τίποτα σχετικά μέ τό Θεό. Ὅμως ὁ φόβος μπροστά στό Ἀνεξήγητο, ὄχι μονάχα φτώχυνε τήν ὕπαρξη τοῦ ἀτόμου, μά περιόρισε ἀκόμα καί τίς σχέσεις τοῦ ἀνθρώπου πρός τόν ἄνθρωπο, τίς τράβηξε ἔξω ἀπ' τό ποτάμι τῶν ἀπέραντων δυνατοτήτων, γιά νά τίς προφυλάξει σέ μιάν ἥσυχη, σίγουρη γωνιά τῆς ἀκροποταμιᾶς.
Δέν φταίει μονάχα ἡ τεμπελιά, πού οἱ σχέσεις τῶν ἀνθρώπων ἐπαναλαμβάνονται μέ τόση ἀνείπωτη μονοτονία, χωρίς ν' ἀνανεώνονται κάθε φορά: φταίει κι ὁ φόβος, ὁ φόβος μας μπροστά σέ κάτι καινούργιο, πού δέν μποροῦμε νά προμαντέψουμε ποιό θά ‘ναι τό τέλος του καί πού δέν ἔχουμε τό κουράγιο ν' ἀντιμετρηθοῦμε μαζί του. Ὅμως μονάχα ἐκεῖνος πού εἶναι προετοιμασμένος γιά ὅλα, πού δέν ἀρνιέται τίποτα, οὔτε καί τό αἴνιγμα - μονάχα αὐτός θά ζήσει τίς σχέσεις ἀνθρώπου πρός ἄνθρωπο σ' ὅλη τους τή ζωντάνια, καί, σύγκαιρα, θά φτάσει στό βάθος τῆς δικιᾶς του ὕπαρξης...»
«... Δέν ἔχουμε κανένα λόγο νά ‘μαστε δύσπιστοι ἀπέναντι στόν Κόσμο μας, μιά καί δέν μᾶς εἶναι ἐχθρικός κι ἐνάντιος. Ἄν ὑπάρχουν τρόμοι μέσα σ' αὐτόν τόν κόσμο, εἶναι τρόμοι δ ι κ ο ί μ α ς. Ἄν ὑπάρχουν γκρεμνοί, δικοί μας γκρεμνοί εἶναι. Ἄν ὑπάρχουν κίνδυνοι, πρέπει νά προσπαθήσουμε νά τούς ἀγαπήσουμε...»
«... Κι ἡ τέχνη ἀκόμα, δέν εἶναι παρά ἕνας τρόπος ζωῆς. Μποροῦμε ζώντας ἔτσι ἤ ἀλλιῶς, νά προετοιμαζόμαστε γι' αὐτήν χωρίς νά τό ξέρουμε. Κάθε τί π ρ α γ μ α τ ι κ ό βρίσκεται πολύ πιό σιμά της ἀπό τά ψευτοκαλλιτεχνικά ἐπαγγέλματα, πού δέν ἔχουν σχέση μέ τήν πραγματική ζωή καί πού, ἐνῶ πιθηκίζουν τήν τέχνη, ἀρνιοῦνται καί προσβάλλουν «ἔργω» ὅλη της τήν ὑπόσταση. Αὐτό κάνει ἡ Δημοσιογραφία, ὅλη σχεδόν ἡ Κριτική καί τά τρία τέταρτα αὐτοῦ πού ὀνομάζεται «Λογοτεχνία...».ώς πρέπει νά στεκόμαστε στό Δύσκολο. Κάθε ζωντανή ὕπαρξη σ' αὐτό στέκεται... Εἶναι γόνιμη ἡ μοναξιά ἐπειδή εἶναι δύσκολη...»ΡΙΛΚΕ
«... Ἄν ἴσως ἡ καθημερινότητά σας σᾶς φαίνεται φτωχή, μή τήν καταφρονήσετε. Καταφρονεῖστε τόν ἴδιο τόν ἑαυτό σας, πού δέν εἶναι ἀρκετά ποιητής καί δέν μπορεῖ νά καλέσει κοντά του τά πλούτη της...»
«... Ἕνα ἔργο τέχνης εἶναι ἄξιο μόνο σάν ξεπηδάει ἀπό μιάν ἀνάγκη...» Ἀφῆστε κάθε ἐντύπωση, κάθε σπόρο συναισθήματος νά ὡριμάζει μέσα σας, στό σκοτάδι, στό χῶρο τοῦ ἀνείπωτου, τοῦ ὑποσυνειδήτου, ὅπου δέν φτάνει ἡ νόησή σας. Καί μέ βαθειά ταπεινωσύνη κάι ὑπομονή, προσμείνετε τήν ὥρα πού θά γεννηθεῖ ἕνα καινούργιο φεγγοβόλημα: αὐτό, καί μόνο αὐτό, θά πεῖ «ζῶ τήν τέχνη»: εἴτε ἁπλός πιστός της εἶσαι, εἴτε δημιουργός.
Ὁ καιρός ἐδῶ δέν μετράει, ἕνας χρόνος δέν λογαριάζεται, δέκα χρόνια εἶναι ἕνα τίποτα. Καλλιτέχνης θά πεῖ: νά μή μετρᾶς, νά μή λογαριάζεις, νά ψηλώνεις ὅπως τό δέντρο, πού δέν βιάζει τό χυμό του, πού ἀδείλιαστο ἀψηφάει τίς ἀνοιξιάτικες μπόρες, χωρίς νά φοβᾶται μή δέν ἔρθει τό καλοκαίρι. Τό καλοκαίρι ἔρχεται. Ἔρχεται ὅμως μονάχα γιά κείνους πού ξέρουν νά προσμένουν ξένοιαστοι καί γαλήνιοι σάν νά ‘χανε μπροστά τους τήν αἰωνιότητα. Κάθε μέρα πού ‘ρχεται καί φεύγει μοῦ φέρνει ἐτούτη τή διδαχή - διδαχή πληρωμένη μέ πόνους, πού τούς χρωστῶ, ὡστόσο, χάρη: Ὑ π ο μ ο ν ή, αὐτό εἶναι τό μεγάλο μυστικό!...»
«...Οἱ ἄνθρωποι ἔχουνε βρεῖ γιά τό κάθε τί τήν εὐκολότερη (συμβατική) λύση, τήν εὐκολότερη ἀπ' ὅλες τίς εὔκολες λύσεις. Εἶναι ὡστόσο φανερό πδιαίσθησής μας - ἴσως τότε νά δεχόμαστε μέ μεγαλύτερη ἐμπιστοσύνη τίς θλίψεις μας παρά τίς χαρές μας. Γιατί, τίς στιγμές αὐτές σάν κάτι καινούργιο σταλάζει ἐντός μας, κάτι Ἄγνωστο μᾶς διαπερνᾶ. Δειλή καί τρομαγμένη ἡ ψυχή μας βουβαίνεται, ὅλα μέσα μας παραμερίζουν, βαθειά γαλήνη ἁπλώνεται καί τό Καινούργιο, τό Ἄγνωστο, ὀρθώνεται στή μέση σιωπηλό...»
«... Πρέπει νά δεχτοῦμε τήν ὑπόστασή μας ὅσο γίνεται πιό πλέρια. Ὅλα, ἀκόμα καί τό ἀκατανόητο, πρέπει νά'ναι ἐκεῖ, πιθανά. Κατά βάθος, τό μόνο θάρρος πού ζητᾶνε ἀπό μᾶς, εἶναι: νά σταθοῦμε θαρρετοί μπροστά στό Ἀλλόκοτο, τό θαυμαστό, τό Ἀνεξήγητο, πού μπορεῖ ν' ἀνταμώσουμε. Οἱ ἄνθρωποι δείχτηκαν, σ' αὐτό τό σημεῖο, τόσο φοβιτσιάρηδες - κι αὐτό ἔβλαψε ἀνείπωτα τή ζωή. Ὅλα ἐκεῖνα πού ὀνομάζουμε «φαντασίες» κι «ὁράματα», ὁλόκληρος «ὁ κόσμος τῶν πνευμάτων» (ὅπως τόν λένε), ὁ θάνατος, αὐτά ὅλα τά τόσο συγγενικά κι «ὁμοούσια» μέ μᾶς πράγματα, τά διώξαμε μέ τήν καθημερινή ἀντίστασή μας, τόσο μακρυά ἀπ' τή ζωή, ὥστε οἱ αἰσθήσεις μας, πού θά μποροῦσαν νά τά «συλλάβουν» ἀτροφήσανε καί μαράθηκαν. Καί δέν λέω τίποτα σχετικά μέ τό Θεό. Ὅμως ὁ φόβος μπροστά στό Ἀνεξήγητο, ὄχι μονάχα φτώχυνε τήν ὕπαρξη τοῦ ἀτόμου, μά περιόρισε ἀκόμα καί τίς σχέσεις τοῦ ἀνθρώπου πρός τόν ἄνθρωπο, τίς τράβηξε ἔξω ἀπ' τό ποτάμι τῶν ἀπέραντων δυνατοτήτων, γιά νά τίς προφυλάξει σέ μιάν ἥσυχη, σίγουρη γωνιά τῆς ἀκροποταμιᾶς.
Δέν φταίει μονάχα ἡ τεμπελιά, πού οἱ σχέσεις τῶν ἀνθρώπων ἐπαναλαμβάνονται μέ τόση ἀνείπωτη μονοτονία, χωρίς ν' ἀνανεώνονται κάθε φορά: φταίει κι ὁ φόβος, ὁ φόβος μας μπροστά σέ κάτι καινούργιο, πού δέν μποροῦμε νά προμαντέψουμε ποιό θά ‘ναι τό τέλος του καί πού δέν ἔχουμε τό κουράγιο ν' ἀντιμετρηθοῦμε μαζί του. Ὅμως μονάχα ἐκεῖνος πού εἶναι προετοιμασμένος γιά ὅλα, πού δέν ἀρνιέται τίποτα, οὔτε καί τό αἴνιγμα - μονάχα αὐτός θά ζήσει τίς σχέσεις ἀνθρώπου πρός ἄνθρωπο σ' ὅλη τους τή ζωντάνια, καί, σύγκαιρα, θά φτάσει στό βάθος τῆς δικιᾶς του ὕπαρξης...»
«... Δέν ἔχουμε κανένα λόγο νά ‘μαστε δύσπιστοι ἀπέναντι στόν Κόσμο μας, μιά καί δέν μᾶς εἶναι ἐχθρικός κι ἐνάντιος. Ἄν ὑπάρχουν τρόμοι μέσα σ' αὐτόν τόν κόσμο, εἶναι τρόμοι δ ι κ ο ί μ α ς. Ἄν ὑπάρχουν γκρεμνοί, δικοί μας γκρεμνοί εἶναι. Ἄν ὑπάρχουν κίνδυνοι, πρέπει νά προσπαθήσουμε νά τούς ἀγαπήσουμε...»
«... Κι ἡ τέχνη ἀκόμα, δέν εἶναι παρά ἕνας τρόπος ζωῆς. Μποροῦμε ζώντας ἔτσι ἤ ἀλλιῶς, νά προετοιμαζόμαστε γι' αὐτήν χωρίς νά τό ξέρουμε. Κάθε τί π ρ α γ μ α τ ι κ ό βρίσκεται πολύ πιό σιμά της ἀπό τά ψευτοκαλλιτεχνικά ἐπαγγέλματα, πού δέν ἔχουν σχέση μέ τήν πραγματική ζωή καί πού, ἐνῶ πιθηκίζουν τήν τέχνη, ἀρνιοῦνται καί προσβάλλουν «ἔργω» ὅλη της τήν ὑπόσταση. Αὐτό κάνει ἡ Δημοσιογραφία, ὅλη σχεδόν ἡ Κριτική καί τά τρία τέταρτα αὐτοῦ πού ὀνομάζεται «Λογοτεχνία...».ώς πρέπει νά στεκόμαστε στό Δύσκολο. Κάθε ζωντανή ὕπαρξη σ' αὐτό στέκεται... Εἶναι γόνιμη ἡ μοναξιά ἐπειδή εἶναι δύσκολη...»ΡΙΛΚΕ
